Organizacja Instytutu Podstaw Informatyki PAN:

Działalność i zainteresowania członków grupy dotyczą następujących tematów:

• modele systemów rozproszonych i współbieżnych,
• logiki temporalne dla systemów współbieżnych,
• modelowanie wiedzy i przekonań,
• weryfikacja modelowa systemów czasu rzeczywistego i wielo-agentowych,
• projektowanie i analiza protokołów kryptograficznych,
• formalne modelowanie systemów wieloagentowych: parakonsystentne modele systemów wieloagentowych, modelowanie przekonań, wnioskowanie i komunikacja;
• lokalne obliczenia w grafach: problem elekcji, numeracji i negocjacji.

Wiodącymi badaczami w tym zakresie są: W. Jamroga, W. Penczek.

Projekty:

• Social Explainable Artificial Intelligence (SAI; CHIRT-ERA)
• Socio-Technical Verification of Information Security and Trust in Voting Systems (STV; PolLux)
• Verification of Voter-Verifiable Voting Protocols (VoteVerif; PolLux)
• Verification of Parametric Time constrained Strategic Abilities of Agents acting under Incomplete Information (współpraca PAN-CNRS)

Działalność i zainteresowania członków grupy dotyczą następujących tematów:

• bezpieczeństwo i wiarygodność głębokich sieci neuronowych,
• kryptoanaliza szyfrów blokowych, strumieniowych, funkcji skrótu,
• projektowanie algorytmów kryptografii symetrycznej,
• schematy szyfrowania z uwierzytelnianiem.

Zespół Lingwistyki Formalnej (ZLF) zajmuje się badaniem struktury składniowej i semantycznej języków naturalnych, wykorzystując metody korpusowe, obliczeniowe, eksperymentalne oraz formalne.

Członkowie ZLF prowadzili prace, których efektem było powstanie ważnych zasobów lingwistycznych języka polskiego, w tym Narodowego Korpusu Języka Polskiego (NKJP), słownika walencyjnego Walenty oraz jednego z polskich korpusów w ramach inicjatywy Universal Dependencies (UD-LFG). Nowsze prace obliczeniowe dotyczą przetwarzania składniowo-semantycznego tekstów z wykorzystaniem teorii Lexical Functional Grammar oraz Glue Semantics.

Ważnym obszarem działalności zespołu są prace teoretyczne dotyczące zjawiska koordynacji, czyli struktur współrzędnie złożonych. W ramach tych prac wykazane zostało, że w takich konstrukcjach łączone mogą być człony o różnych wartościach kategorii składniowych, o różnych przypadkach gramatycznych, a także różniące się funkcją gramatyczną. Prace te oparte są na zaawansowanym wykorzystaniu korpusów językowych, a najnowsze prace w tym nurcie mają charakter ankietowy i eksperymentalny. Formalne analizy składniowe konstrukcji współrzędnie złożonych przeprowadzane są w ramach teorii Lexical Functional Grammar, Head-driven Phrase Structure Grammar, Minimalist Program, oraz w ramach gramatyk zależnościowych, analizy semantyczne oparte są natomiast na pojęciu kwantyfikatorów poliadycznych oraz na semantyce zdarzeń.

Formalne metody semantyczne i pragmatyczne wykorzystywane są także w pracach nad kwantyfikacją w językach naturalnych oraz nad zjawiskami niedokładności, homogeniczności i dewiacyjności semantycznej w języku.

Istotnym obiektem zainteresowań członków ZLF jest także struktura argumentowa (tzw. walencja) predykatów, a praktycznym efektem prac z tym związanych – prowadzonych wspólnie z członkami Zespołu Inżynierii Lingwistycznej – jest polski słownik walencyjny Walenty zawierający szczegółowe informacje składniowe, semantyczne i frazeologiczne dotyczące struktury argumentów leksemów czasownikowych, rzeczownikowych, przymiotnikowych i przysłówkowych. Związane z tym nurtem są także prace teoretyczne nad dychotomią argument–modyfikator.

Obecnie intensywnie prowadzone są także prace nad wielofunkcyjnym polskim słowem to. Zmierzają one do klasyfikacji użyć tego słowa w tekstach oraz do wyodrębnienia zbioru leksemów o lemacie TO. Poszczególne leksemy TO poddane są formalnej analizie morfologicznej, składniowej, semantycznej i pragmatycznej.

ZLF uczestniczy we współpracy międzynarodowej między innymi z naukowcami z Uniwersytetu Oksfordzkiego (Wielka Brytania), z Uniwersytetu w Konstancji (Niemcy) oraz z MIT (Massachusetts Institute of Technology, USA).

Więcej informacji o działalności badawczej członków zespołu można znaleźć na stronie: http://zil.ipipan.waw.pl/.

Zespół Inżynierii Lingwistycznej (ZIL) zajmuje się wieloma aspektami automatycznego przetwarzania języka naturalnego.

Ważnym obszarem działalności Zespołu jest szeroko rozumiana ekstrakcja informacji: liczne prace dotyczą wydobywania informacji z danych dziedzinowych, znajdowania w tekstach jednostek nazewniczych oraz, ogólniej, powierzchniowego parsowania języka. W ramach prac Zespołu powstało narzędzie TermoPL umożliwiające ekstrakcję terminów z tekstów w języku polskim oraz jego wersja wielojęzyczna – TermoUD, która umożliwia przetwarzanie tekstów w językach, dla których istnieje parser zależnościowy UD. Do nurtu tego zaliczyć można także działania związane z wydobywaniem wiedzy lingwistycznej – w tym ram walencyjnych i rozwijania słownika Walenty – na podstawie danych korpusowych.

Kolejnym nurtem działalności ZIL są prace związane z przetwarzaniem tekstów na poziomie semantycznym. Wymienić tu należy przede wszystkim ujednoznacznianie sensów słów, znajdowanie nawiązań (ang. coreference resolution), analizę dyskursu/metatekstu (ang. discourse analysis), wydźwięku (ang. sentiment analysis) i emocji w tekście. Bardziej aplikacyjne prace związane z tą tematyką dotyczą automatycznego streszczania i tematycznej kategoryzacji dokumentów.

Zespół prowadzi także intensywne prace korpusowe. Pod kierunkiem ZIL powstały liczący 1,5 miliarda słów Narodowy Korpus Języka Polskiego (NKJP; oparty m.in. na wcześniejszym Korpusie IPI PAN), liczne narzędzia do ręcznego i automatycznego znakowania korpusów na wielu poziomach lingwistycznych, schemat anotacji XML oraz ręcznie znakowany podkorpus wielkości 1 miliona słów. Na bazie NKJP powstał również korpus składniowy Składnica oraz, w znaczącej części, Polski Bank Drzew Zależnościowych (PDB). Ten ostatni zasób jest powszechnie używany do trenowania modeli parsowania zależnościowego dla języka polskiego (np. COMBO, Trankit, Stanza, UDPipe). Oba treebanki łącznie wykorzystuje hybrydowy składnikowo-zależnościowy parser Hydra.

Nowsze prace korpusowe związane są z Korpusem Współczesnego Języka Polskiego, Korpusem Dyskursu Parlamentarnego, czy korpusami polszczyzny historycznej, w szczególności współpracą przy znakowaniu i udostępnieniu Elektronicznego Korpusu Tekstów Polskich z XVII i XVIII w. (KorBa).

Wiele narzędzi tworzonych w Zespole jest publicznie dostępnych na otwartych licencjach (ang. open source). Wśród nich wymienić należy system segmentacji na zdania i tokeny LAMBO, system wstępnego przetwarzania języka COMBO, analizator morfosyntaktyczny Morfeusz czy aplikację webową do tworzenia i analizy korpusów tekstowych Korpusomat. W ZIL trwają także ciągłe prace nad rozwojem Słownika gramatycznego języka polskiego, który stanowi podstawę wielu tagerów i innych narzędzi do przetwarzania języka polskiego.

Innym obszarem działalności ZIL jest przetwarzanie języka naturalnego na potrzeby szeroko rozumianych nauk społecznych, w tym psychologii. Zastosowania obejmują analizę wydźwięku (sentiment analysis), wykrywanie kłamliwych i nieprawdziwych stwierdzeń (deception detection, fake news) lub zaburzeń, takich jak autyzm lub schizofrenia, na podstawie danych klinicznych.

ZIL aktywnie uczestniczy w konsorcjach infrastruktur badawczych CLARIN-PL i DARIAH-PL, akcjach COST – także jako Grant Holder, obecnie w akcji UniDive – i realizuje liczne projekty krajowe (m.in. ze środków Narodowego Centrum Nauki, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej i Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki) oraz zagraniczne (m.in. w ramach programów CEF, Horizon 2020, DIGITAL).

Więcej informacji znaleźć można na stronie Zespołu: http://zil.ipipan.waw.pl/.